ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

     Ένα από τα πιο αγαπημένα μου κάλαντα και ίσως όχι τόσο γνωστά, είναι τα Βυζαντινά κάλαντα των Χριστουγέννων.

     Πρώτη φορά τα άκουσα και έπειτα έμαθα να τα τραγουδώ όντας μαθήτρια στο Μουσικό Γυμνάσιο Ρεθύμνου. Ο τότε καθηγητής στο μάθημα της Βυζαντινής Μουσικής, Ανδρέας Γιακουμάκης, μας το δίδαξε για να το τραγουδήσουμε στην καθιερωμένη Χριστουγεννιάτικη γιορτή του σχολείου. Δεν ξέρω γιατί αλλά μόλις το άκουσα μου έκαναν τρομερή εντύπωση οι στίχοι του και το γενικότερο νόημά τους.

     Τα κάλαντα όμως αυτά τα είχα ξεχάσει και τα πρώτα χρόνια που ξεκίνησα να διδάσκω στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, δεν αποτελούσαν μέρος των επιλογών μου για τις χριστουγεννιάτικες γιορτές των σχολείων. Όταν εκδόθηκαν όμως τα βιβλία της Μουσικής, ξεκινώντας να διαβάζω την ύλη, τα συνάντησα ξανά στο βιβλίο μαθητή της Ε' Δημοτικού. Ήταν πραγματικά μια πολύ ευχάριστη έκπληξη, αν και λογικό από τη στιγμή που οι μαθητές στην Ε' Δημοτικού διδάσκονται Βυζαντινή Ιστορία και προφανώς γίνεται σύνδεση (διαθεματικά).

     Έκτοτε κάθε χρόνο τα διδάσκω στους μαθητές μου της Ε' και της Στ' τάξης (εφόσον δεν τα έχουν ήδη διδαχθεί από την προηγούμενη σχολική χρονιά). Ανάμεσα στα χρόνια που το διδάσκω έχουν υπάρξει τάξεις και μεμονωμένοι μαθητές που δεν τους αρέσουν, και μάλιστα κάνουν και αστεϊσμούς σε ότι αφορά τους στίχους. Γενικά όμως μπορώ να πω ότι στα περισσότερα παιδιά αρέσουν πολύ και μάλιστα όταν τους αναφέρω για την ακροστιχίδα που έχουν οι στίχοι, ψάχνουν με ενθουσιασμό να τη βρουν. Φυσικά δεν παραλείπω να κάνω αναφορά στο θεολογικό περιεχόμενο των στίχων του.

Αναλυτικότερα λοιπόν:

Η παρτιτούρα:

Σε ευρωπαϊκή σημειογραφία:

Σε βυζαντινή σημειογραφία:

Χειρόγραφη μεταγραφή από τον καθηγητή Βυζαντινής Μουσικής κ. Ανδρέα Γιακουμάκη.

Οι στίχοι:

Άναρχος Θεός καταβέβηκεν, 

και εν τη Παρθένω κατώκησεν. 

Έρουρεμ, έρουρεμ 

έρουρέρουρέρουρεμ, Χαίρε Δέσποινα!

Βασιλεύς των όλων και Κύριος 

ήρθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι. 

Έρουρεμ, έρουρεμ 

έρουρέρουρέρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε, 

τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε. 

Έρουρεμ, έρουρεμ 

έρουρέρουρέρουρεμ, Χαίρε Δέσποινα!

Δέξου Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου, 

Βασιλέα πάντων και Κύριον 

Έρουρεμ, έρουρεμ, 

έρουρέρουρέρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

Εξ Ανατολών Μάγοι έρχονται, 

δώρα προσκομίζοντες άξια. 

Έρουρεμ, έρουρεμ 

έρουρέρουρέρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

Σήμερον η κτίσις αγάλλεται 

και πανηγυρίζει και ευφραίνεται

Έρουρεμ, έρουρεμ 

έρουρέρουρέρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

Βυζαντινά Κάλαντα Χριστουγέννων – Τα 24 γράμματα του αλφαβήτου

Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος, ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαί
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε, τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Δέξου Βηθλεεμ τον Δεσπότην σου, Βασιλέα πάντων και Κύριον
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται, δώρα προσκομίζοντες άξια
Ζητούν προσκυνήσαι τον Κύριον, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Ήνεγγεν αστήρν μάγους οδηγών, ένδον του σπηλαίου εκόμισεν
Θεός, βασιλεύς προαιώνιος, τίκτεται εκ κόρης Θεόπαιδος
Ιδών ο Ηρώδης ως έμαθεν, όλω εξεπλάγη ο δείλαιος
Κράζει και βοά προς τους ιερείς, τους δοξολογούντας τον Κύριον
Λέγετε σοφοί και διδάκαλοι άρα που γεννάται ο Κύριος;
Μέγα και φρικτόν το τεράστιον, ο εν ουρανοίς επεδήμησεν
Νύκτα Ιωσήφ ρήμα ήκουσε, άγγελος Κυρίου ελάλησεν
Ξένον και παράδοξον άκουσμα και η συγκατάβασις άρρητος
Ο μακροθυμίσας και εύσπλαχνος, πάντων υπομένει τα πταίσματα
Πάλιν ουρανοί ανεώχθησαν άγγλοι αυτού ανυμνήτωσαν
Ρήτορες ελθόντες προσέπεσον βασιλέα μέγαν και ένδοξον
Σήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγύρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Ύμνους και δεήσεις ανέμελπον των πάντων δεσπότην και άνακτα
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν, τον Θεόν ημών, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα, σώζε του εις Σε καταφεύγοντας.

Δείγμα ηχογράφησης:

     Οι μαθητές μου πάντα ενθουσιάζονται όταν τους προτείνω να ηχογραφήσουμε το αποτέλεσμα της δουλειάς τους. 

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να ακούσετε μια διαφορετική, πιο αργή εκτέλεση.

Τέλος, (έπειτα από επισήμανση της συναδέλφου κα. Μητρογιάννη) μπορείτε πατώντας στον παρακάτω σύνδεσμο, να διαβάσετε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο:"Μια άγνωστη μελωδία για το Άναρχος Θεός σε Αγιορείτικο Ειρμολόγιο του 1698":

https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltiokms/article/viewFile/2476/2241.pdf?fbclid=IwAR19rPLhSHBcFyZ6DhUQf26Vm1iPt-8JdU1QeQAAdH648JuJSusb03O5-Yg

ΠΗΓΕΣ:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E106/719/4753,21448/

https://el.wikisource.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CF%84%C
E%B1_%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%BD%CF%89%CE%BD_%22%CE%B2%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AC%22

https://www.helppost.gr/xristougenna/kalanta-xristougennon/byzantina-xristrougenniatika/