GUEST POST: Μοτίβο

Τάξεις: Α-Στ δημοτικού με κλιμακούμενο επίπεδο δυσκολίας

Υλικά: Χαρτιά, χρώματα, μουσικά όργανα, μέσο αναπαραγωγής ήχου

Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες (ή και παραπάνω, ανάλογα με το ενδιαφέρον των παιδιών και το πόσο έχουμε σκοπό να εμβαθύνουμε)

Περιγραφή: Πως ένα γραφικό μοτίβο γίνεται ηχητικό/μουσικό μοτίβο. Προτεινόμενες ακροάσεις: έργα μινιμαλιστικής μουσικής (Steve Reich, Terry Rilley, Philip Glass…) Επέκταση- εμβάθυνση: μοτίβο και μινιμαλιστική μουσική. Ενεργητική Ακρόαση. 

Ο μεγάλος μου ο γιος πηγαίνει πλέον Α δημοτικού. Στο μάθημα των μαθηματικών ασχολήθηκαν με τα μοτίβα. Κυκλάκια μπλε και κόκκινα αρχικά που ανάλογα με την ακολουθία τους δημιουργούσαν μοτίβα των 2, 3 κτλ. Προκειμένου να εμβαθύνω μαζί του την έννοια του μοτίβου, αλλά και να παίξουμε λίγο μουσική στο σπίτι, του πρότεινα να αντιστοιχήσουμε το κάθε χρώμα με μία νότα από το “σπασμένο μεταλλόφωνο” (αναφέρομαι στα bell o tons). Και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να το κάνω και στο σχολείο ως μάθημα. Ήταν πραγματικά μια σειρά μαθημάτων πολύ ενδιαφέρουσα τόσο για τους μαθητές (όλων των ηλικιών) όσο και για μένα.

1η διδακτική ώρα:

Α στάδιο: Ζωγράφισα στον πίνακα με κυκλάκια διαφορετικού χρώματος ένα μοτίβο των 2, ένα των 3 και ένα των 4. Ζήτησα μετά από τους μαθητές μου να  παρατηρήσουν προσεκτικά τι έφτιαξα στον πίνακα. Υπήρχαν τμήματα που αντιλήφθηκαν τα μοτίβα πολύ εύκολα και σε άλλα που χρειάστηκε περισσότερος χρόνος και περισσότερες επεξηγήσεις.

Β στάδιο: Ζήτησα από τους μαθητές να φτιάξουν τα δικά τους μοτίβα και τις επαναλήψεις τους. Το μοτίβο έπρεπε να είναι όχι μεγαλύτερο του 2 (πχ δύο χρώματα που εναλλάσσονται ή δύο σχήματα) και όχι μεγαλύτερο των 6. Έδωσα την επιλογή να χρησιμοποιήσουν είτε χρώματα, είτε σχήματα. Ένα μοτίβο μπορούσε να αποτελείται είτε από τόσα διαφορετικά χρώματα ήταν το αρχικό μοτίβο, δηλαδή σε ένα μοτίβο των 4 να χρησιμοποιηθούν 4 διαφορετικά χρώματα, είτε σε ένα μοτίβο των 4 να χρησιμοποιηθούν 3 ή και 2 μόνο χρώματα, άρα θα υπήρχε επανάληψη του ίδιου χρώματος στο πρότυπο.

Έβαλα ως περιορισμό ότι στην περίπτωση που χρησιμοποιούσαν διαφορετικά σχήματα ή σχεδιάκια να κρατήσουν τα ίδια χρώματα για το κάθε ίδιο σχεδιάκι. Επειδή ήταν πριν τα Χριστούγεννα είχα φέρει ως παράδειγμα έλατο, χιονάνθρωπος, στολίδι.

Ζήτησα επίσης να μην φτιάξουν μόνο ένα μοτίβο, αλλά παραπάνω και με διαφορετικούς συνδυασμούς.

Κατά την διάρκεια της δημιουργίας των γραφικών μοτίβων από τους μαθητές έβαλα ως ακρόαση το έργο του Steve Reich  Music for 18 musicians. Κάποια παιδιά έδειξαν πολύ ενδιαφέρον για την μουσική αυτή και με ρώτησαν τι είναι αυτό που ακούμε. Άλλα φυσικά όχι.

 Κάπου εδώ προέκυπτε και το ερώτημα από την πλευρά των παιδιών, μα τι σχέση έχει αυτό που κάνουμε με την μουσική. Άλλες φορές προλάβαινα να απαντήσω, συνήθως όμως μας προλάβαινε το κουδούνι σε αυτό το σημείο. Οπότε ζητούσα από τα παιδιά να φυλάξουν τα μοτίβα τους για την επόμενη εβδομάδα.

 

2η διδακτική ώρα:

Τι σχέση έχουν λοιπόν τα γραφικά μοτίβα με το μάθημα της μουσικής;

Το μοτίβο στην μουσική είναι μια μικρή μουσική ιδέα, η οποία είναι πολύ σημαντική για το κομμάτι. Ένα μοτίβο μπορεί να είναι ρυθμικό, μελωδικό ή και τα δύο, είναι εύκολα αναγνωρίσιμο και συχνά επαναλαμβάνεται.

Γ στάδιο:  Μετάβαση από το γραφικό στο μουσικό μοτίβο. Έχω φέρει στην τάξη μελωδικά κρουστά, ξυλόφωνο, μεταλλόφωνο, κουρδισμένα κουδουνάκια, boom whakers, αναλόγως με το τι διαθέτει το κάθε σχολείο. Το κάθε παιδί θα διαλέξει ένα από τα μοτίβα που έγραψε στο προηγούμενο μάθημα και θα αντιστοιχίσει το κάθε χρώμα  ή σχήμα που χρησιμοποίησε με μία νότα ή ήχο (πχ glissando στο μεταλλόφωνο ή συνήχηση).

Επειδή στα γραφικά μοτίβα που φτιάξαμε, πέραν του αν είναι ένα μοτίβο των 5 ή 6 πχ., δεν μας δίνεται κάποια άλλη πληροφορία για αξίες, βάζω ως προϋπόθεση ότι όλοι μας οι ήχοι είναι ισόχρονοι και επιμένω πολύ στο σταθερό tempo και σταθερό παίξιμο. Το κάθε παιδί θα παρουσιάσει το μουσικό του πλέον μοτίβο, ενώ τα παιδιά που παρακολουθούν πρέπει να καταλάβουν αν πρόκειται για ένα μοτίβο των 2,3,4,5 ή 6. Ζητώ επίσης να υπάρχει ένας τονισμός στον πρώτο χρόνο του μοτίβου σε κάθε επανάληψη. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά τόσο να δημιουργήσουν κάτι δικό τους μουσικά, όσο και να εξασκηθούν στην ενεργητική ακρόαση των μουσικών μοτίβων των συμμαθητών τους.

Δ στάδιο: Το επόμενο στάδιο είναι δύο μαθητές μαζί να παίξουν ταυτόχρονα το μοτίβο της επιλογής τους. Εδώ πλέον υπάρχουν συνηχήσεις και τονισμοί, οι οποίοι είναι σταθεροί, σε περίπτωση που διαλέξουν και τα δυο παιδιά ένα μοτίβο ίδιας διάρκειας, πχ ένα μοτίβο των 3, ή στην περίπτωση που διαλέξουν μοτίβα διαφορετικής διάρκειας (2 και 5 πχ.), προκύπτουν σε κάθε επανάληψη νέες συνηχήσεις και νέοι τονισμοί, μέχρις ότου και τα δύο μοτίβα ξανασυναντηθούν στον 1ο χρόνο.

Το να παίξουν μαζί δύο παιδιά ταυτόχρονα κίνησε πολύ το ενδιαφέρον των παιδιών. Συμμετείχαν όλα τα παιδιά, ακόμα και αυτά τα οποία είχαν επιλέξει να μην παίξουν και εκτεθούν μόνα τους στο Γ στάδιο. Το να παίξουν σε ένα κοινό και σταθερό tempo υπήρξε μία πρόκληση. Υπήρχαν παιδιά που συντονίστηκαν και άλλα που τους δυσκόλεψε ιδιαίτερα αυτή η συνθήκη. Όμως όλα προσπάθησαν.

Το στάδιο αυτό δεν ενδείκνυται φυσικά για τις μικρότερες τάξεις. 

3η διδακτική ώρα (μόνο για μαθητές Ε & ΣΤ δημοτικού.)

Η 3η αυτή διδακτική ώρα γίνεται μόνο σε περίπτωση που ως εκπαιδευτικοί μουσικής θέλουμε να μιλήσουμε στα παιδιά για τον μινιμαλισμό.

Το μοτίβο που δουλέψαμε στα 2 προηγούμενα μαθήματα γίνεται ο συνδετικός κρίκος για την μινιμαλιστική μουσική.

Μινιμαλισμός είναι η τέχνη του ελάχιστου. Εμφανίστηκε ως καλλιτεχνικό ρεύμα την δεκαετία του 60 στις ΗΠΑ. Ο μινιμαλισμός συναντάται στα εικαστικά, την γλυπτική, την αρχιτεκτονική, την φωτογραφία και φυσικά την μουσική.

Μερικοί από τους συνθέτες που έγραψαν μινιμαλιστική μουσική είναι οι Steve Reich, Philip Glass, John Adams, Terry Riley, Le Mont Young, Michael Nyman.

Η μινιμαλιστική μουσική βασίζεται κυρίως στα μοτίβα και στην επανάληψη.

Προτεινόμενες μουσικές ακροάσεις και θεάσεις:

Steve Reich, Claping music

Steve Reich, Different Trains

Philip Glass, The Hours (2002)

Philip Glass, Koyaanisquatsi (1982)

(Επειδή είναι αρκετά μεγάλο σε διάρκεια, έδειξα επιλεκτικά ένα 10λεπτο περίπου στην τάξη)

Η Anne Teresa de Keersmaeker, χορεύτρια και χορογράφος, έχει χορογραφήσει μουσικές συνθέσεις του Steve Reich. Ενδεικτικά μπορείτε να δείξετε και αυτό στην τάξη.

Piano Phase

Αυτό είναι ένα μάθημα γνωριμίας με την μινιμαλιστική μουσική και τους συνθέτες της. Μπορεί να επεκταθεί κι άλλο, αναλόγως το ενδιαφέρον των μαθητών, φτιάχνοντας από κοινού με τους μαθητές ένα βιβλιαράκι στο book creator ή ένα padlet. Βασικά ζητήματα προς διερεύνηση θα ήταν:

●        Τι είναι μινιμαλισμός; Πότε; Που; Ποιοι;

●        Φωτογραφικό υλικό από έργα μινιμαλιστικής τέχνης

●        Steve Reich

●        Philip Glass

●        Μουσικές προς ακρόαση.

 

Καλές Ακροάσεις

Ελένη Τσαουσάκη

 

Πηγές:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82

https://en.wikipedia.org/wiki/Minimal_music

https://en.wikipedia.org/wiki/Minimalism

http://peopleisdancing.blogspot.com/2020/03/blog-post.html