Guest Post: Ασκήσεις σύνθεσης με τέταρτα και παύσεις

Διδακτικοί Στόχοι:

● Να κατανοήσουν τα τέταρτα και τις παύσεις τετάρτου και ότι υπάρχει μεταξύ τους μια ισόχρονη σχέση ως προς τον ήχο και την σιωπή. Αρχικά γραφικά στον πίνακα με κάποιο άλλο σχέδιο -> παρουσίαση των συμβόλων σε πίνακα και πλαστικοποιημένες κάρτες.

●  Να δοθεί έμφαση στον συγχρονισμό των μαθητών και στο να παίζουν ο ένας μετά τον άλλο χωρίς να αλλοιώνεται η δοσμένη ταχύτητα (να μην αργούν ή να μην βιάζονται, να μετράνε τις παύσεις), αλλά και στην εκτέλεση 2 ή και παραπάνω ήχων ταυτόχρονα από περισσότερο του ενός μαθητές. 

●Να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με τις συνηχήσεις, αν υπάρχουν και μελωδικά όργανα

Διδακτικά μέσα:

- Καρέκλες σε κύκλο, πίνακας

-  Μηχάνημα ηχογράφησης, ηχεία υπολογιστή

- Κρουστά μουσικά όργανα τάξης, boomwhackers

Διδακτικό υλικό:

-  πλαστικοποιημένες κάρτες με αξίες

-  ρυθμικά κρουστά ή/και μελωδικά κρουστά

Δραστηριότητες διδασκαλίας:

Άσκηση Σύνθεσης 1

•   Σχεδιάζουμε στον πίνακα ένα ορθογώνιο χωρισμένο σε 4 μικρότερα κουτάκια. Κάθε κουτάκι αντιστοιχεί σε 1 χρόνο του μέτρου, άρα έχω σχεδιάσει ένα μέτρο των 4/4 (αυτό φυσικά μπορεί να γίνει και για τα 3/4 ή όποιο άλλο μέτρο θέλω να παρουσιάσω). Σε κάθε κουτάκι που θέλω να έχω ήχο σχεδιάζω π.χ. ένα χ, το οποίο μεταφράζεται ως ήχος με ένα παλαμάκι και τη συλλαβή «τα».Αν το κουτάκι μείνει άδειο, τότε αυτό σημαίνει σιωπή – παύση τετάρτου. (Σε αρχικό στάδιο θα μπορούσαμε να λέμε «σςςς»).

• Εκτελούμε το μέτρο που  σχεδιάσαμε στον πίνακα αρχικά όλοι μαζί με παλαμάκια και συλλαβές.

• Γράφω ένα 2^ο μέτρο πάλι με τέταρτα και παύσεις.

•   Χωρίζω τα παιδιά σε 2 ομάδες όπου η α ομάδα εκτελεί το 1^ο μέτρο και ακολουθεί η β με το 2^ο. Άρα έχω δημιουργήσει ένα 2μετρο που επαναλαμβάνεται σαν ερώτηση απάντηση.

•  Την κάθε ομάδα την χωρίζω σε 3 υπο-ομάδες, η κάθε υπο-ομάδα εκτελεί τον 1 χρόνο που της έχει δωθεί. Π.χ. Α1 παίζει στον 1^ο χρόνο, Α2 στον 2^ο, ο 3^ος χρόνος είναι παύση και Α3 παίζει στον 4^ο χρόνο. Β1 στον 1^ο χρόνο, 2^ος χρόνος παύση, Β2 παίζει στον 3^ο χρόνο και Β3 στον 4^ο.

•   Αντικαθιστώ τα παλαμάκια με ρυθμικά κρουστά. (επιμένουμε στον συγχρονισμό της κάθε υπο-ομάδας, όπως επίσης ότι αν ξεχαστεί κάποιος να παίξει, ας μην παίξει καθόλου κι ας περιμένει να ξαναρθεί η σειρά της ομάδας του)

•   ή/και αντικαθιστώ τα παλαμάκια με boomwhakers,  bel-o-tons ή οποιαδήποτε μελωδικά κρουστά διαθέτει η τάξη, επιμένοντας πάλι στον συγχρονισμό, αλλά και στο σωστό κράτημα και παίξιμο του οργάνου. Επίσης μπορούν να δουλευτούν και δυναμικές.

•   Για την κατανόηση των συνηχήσεων καλό είναι να δοκιμάσουμε και διαφορετικούς συνδυασμούς φθόγγων, ακόμα κι αν είναι διαφωνίες, προκειμένου να αντιληφθούν την διαφορά ανάμεσα σε σύμφωνα και διάφωνα διαστήματα (χωρίς κατ’ ανάγκη να αναφέρουμε τους όρους).

• Την όλη διαδικασία την ηχογραφούμε και ακολουθεί ακρόαση, έτσι ώστε να κατανοήσουν το πόσο διαφορετικά ακούγεται όταν πραγματικά συγχρονίζονται.

• Επίσης μπορούμε να δώσουμε τις πλαστικοποιημένες κάρτες με τις αξίες στην κάθε ομάδα και να φτιάξουν οι μαθητές μόνοι  τους το μέτρο που θα εκτελέσουν.

            Άσκηση  σύνθεσης 2

Σε μία μεγάλη σε αριθμό παιδιών τάξη η δραστηριότητα αυτή είναι καλό να γίνει σε 2 ή και 3 ομάδες, όπου όταν εκτελεί η μια ομάδα οι υπόλοιπες είναι ακροατές. Ιδανικός αριθμός συμμετεχόντων 9.

•   Ζητάμε απ’ τους μαθητές να διαλέξουν έναν κοφτό σε διάρκεια ήχο, είτε αυτός είναι φωνητικός, είτε παιγμένος σε κάποιο όργανο –ρυθμικό ή μελωδικό-, και να διαλέξουν επίσης και ένα νούμερο από το 1-11. (Ιδανικά το νούμερο θα πρέπει να το σκεφτούν και όχι να το ανακοινώσουν στους συμμαθητές τους, έτσι ώστε να υπάρχει και το στοιχείο της έκπληξης, αλλά πολλές φορές δεν μένουν σταθεροί στο νούμερο τους, οπότε η άσκηση δεν έχει επιτυχία).

•   Καθώς ο αριθμός των μαθητών είναι μικρότερος από τα νούμερα που τους ζητάμε να διαλέξουν, υπάρχουν σίγουρα 2 ή και περισσότερες παύσεις αν 2 μαθητές επιλέξουν το ίδιο νούμερο.

●     Μετράμε «έξω» 9-10-11 για να δώσουμε την ταχύτητα  και το κομμάτι αρχίζει. Επαναλαμβάνουμε όσες φορές χρειαστεί μέχρι οι μαθητές να παίζουν με άνεση. Αν οι μαθητές παίζουν σωστά στο νούμερο τους τον ήχο τους (δεν βιάζονται, δεν αργούν και δεν αλλάζουν ήχο) τότε αυτοί οι αρχικά μεμονωμένοι ήχοι συνθέτουν όλοι μαζί μια μελωδία.

●     Απόλυτα επιτυχημένη θεωρείται η άσκηση όπου πλέον δεν χρειάζονται κάποιον να τους μετράει τα νούμερα, καθώς η αίσθηση της διάρκειας των ήχων και των σιωπών, αλλά και η μελωδία που έχουν ομαδικά συνθέσει έχει “μπει” μέσα τους.

●  Και πάλι ηχογραφούμε την κάθε σύνθεση, ακολουθεί ακρόαση και σχολιασμός. 

Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα:

H Ελένη Τσαουσάκη ασχολείται με τη μουσική από μικρή. Όταν ήταν 11 χρονών ξεκίνησε να μαθαίνει άρπα στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, από όπου πήρε και το Δίπλωμά της το 2004 ως μαθήτρια της Γ. Ξαγαρά. Ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ. συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές με την E.L. Jones στο Royal Northern College of Music. Σπούδασε επίσης στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Α.Π.Θ. από όπου και τελείωσε το 2008. Ως επιτυχούσα του Α.Σ.Ε.Π. διορίστηκε το 2010 στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Παράλληλα συνεχίζει την καλλιτεχνική της πορεία δίνοντας συναυλίες σόλο, μουσικής δωματίου ή συμμετέχοντας σε ορχήστρες. Στους φίλους της είναι γνωστή ως η Ελένη η Άρπα, ενώ για τους πιο μικρούς μαθητές της στο σχολείο είναι η Κυρία Μουσική.