Guest Post: Απλά, Σύνθετα και Μικτά Μέτρα (Σχέδιο Μαθήματος)

    Το σχέδιο μαθήματος που ακολουθεί, ανήκει στην πολύ καλή μου φίλη και εξαιρετική συνάδελφο Ελένη Τσαουσάκη. 

    Με αυτή την ανάρτηση λοιπόν, ξεκινάει ένας νέος κύκλος αναρτήσεων από ανθρώπους που εκτιμώ στο χώρο της Μουσικής Εκπαίδευσης.

Διδακτικοί Στόχοι:

·         Να κατανοήσουν οι μαθητές την σύνδεση της μουσικής με τον χρόνο.

·         Να μάθουν τι είναι μέτρο, που και πως σημειώνεται.

·         Να εμπεδώσουν καλύτερα τις αξίες.

·         Μέσω ενεργητικής ακρόασης να αισθανθούν και να κατανοήσουν το ρυθμό/μέτρο του κομματιού που ακούνε.

·         Να τραγουδήσουν κομμάτια σε διαφορετικά μέτρα ή να τα συνοδέψουν ρυθμικά.

·         Να φτιάξουν οι μαθητές μόνοι τους μέτρα απλά, σύνθετα και μικτά.

Διδακτικά μέσα:

·         πίνακας

·         Συσκευή αναπαραγωγής

·         Συσκευή ηχογράφησης

Διδακτικό υλικό:

·         Ακροάσεις μουσικών κομματιών σε διαφορετικό μέτρο.

·         Ρυθμικά κρουστά

Θεωρητικό υπόβαθρο

Το μέτρο στη μουσική είναι αυτό που μας βοηθάει να οργανώσουμε τους μουσικούς φθόγγους στον χρόνο.

Σχηματικά ένα μέτρο είναι η απόσταση ανάμεσα σε δύο διαστολές.

Το μέτρο ή ο ρυθμός του κομματιού γράφεται ακριβώς μετά το κλειδί στην αρχή του κομματιού. Μοιάζει με αριθμητικό κλάσμα, μόνο που δεν υπάρχει η γραμμή στη μέση που χωρίζει τον αριθμητή από τον παρονομαστή.

Ο πάνω αριθμός απαντάει στην ερώτηση ΠΟΣΑ; Ενώ ο κάτω στην ερώτηση ΑΠΟ ΤΙ;.

Όσον αφορά τον “παρονομαστή” του μέτρου αρχικά καλό είναι να σημειώνεται με το σύμβολο της αξίας που χρειαζόμαστε (τέταρτα, όγδοα, μισά κτλ). Σε επόμενο στάδιο μπορεί να γίνει σύνδεση της εκάστοτε αξίας με το αντίστοιχο νούμερο.

2 = μισό

4 = τέταρτο

8 = όγδοο

16 = δέκατο-έκτο

Υπάρχουν τρεις κατηγορίες μέτρων.

Απλά μέτρα ονομάζονται τα μέτρα τα οποία αποτελούνται από 2 ή 3 ισόχρονα μέρη. Άρα ο αριθμητής του μέτρου είναι ή το 2 ή το 3. (Κάποιοι μελετητές θεωρούν ως απλό μέτρο και το 4)

Προτεινόμενη ακρόαση για 2/4 Τράβα μπρος, Μ. Χατζηδάκις ή κάποιο εμβατήριο παρέλασης

Προτεινόμενη ακρόαση για 3/4 Βαλς των χαμένων ονείρων, Μ. Χατζηδάκις, Βαλς του Γάμου, Ε. Καραΐνδρου.

Σύνθετα Μέτρα ονομάζονται τα μέτρα των οποίων ο αριθμητής είναι πολλαπλάσιος του 2 ή του 3.

Π.χ. 4/4= 2+2, 6/8 = 3+3 κ.ο.κ.

Προτεινόμενες ακροάσεις 4/4, Μες το μουσείο, Ν. Κυπουργός- Μ. Κριεζή. Bohemian like you, The Dandy Warhols…

6/8 Απάνω στην τριανταφυλλιά, παραδοσιακό τραγούδι.

Μικτά μέτρα ονομάζονται τα μέτρα των οποίων ο αριθμητής προκύπτει αθροίζοντας δυάρια και τριάρια.

Π.χ. 5/8= 2+3, 7/8= 2+2+3, 8/8 = 3+3+2 κ.ο.κ.

Προτεινόμενες ακροάσεις: 5/8 Ευγενική κυρία, Μ. Χατζηδάκις

7/8 Συγχώρα με, μουρμούρα μου, Imam Baildi (ή Η γυναίκα μου η μουρμούρα, Β. Τσιτσάνης)

9/8 Σέρβικοι καρσιλαμάδες

Δραστηριότητες:

·         Εξηγούμε στους μαθητές τα είδη των μέτρων. Απλά, σύνθετα, μικτά. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε λέξεις προκειμένου να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές ανάμεσα στα μέτρα.

Π.χ. δισύλλαβα ονόματα παιδιών για 2σημα μέτρα, όπως Κώστας, Πέτρος, Γιάννα κ.ο.κ. Τρισύλλαβα για τα 3σημα μέτρα, όπως Πέραμα, Ρέθυμνο, Κίσσαμος κ.ο.κ. και συνδυασμούς λέξεων για τα μικτά μέτρα, όπως Σήμερα-βρέχει για τα 5/8 ή Μήλο-κάρδαμο-κόλιανδρο για τα 7/8 κ.τ.λ.

·         Ενεργητική ακρόαση των κομματιών. Ζητάμε από τα παιδιά να χτυπήσουν ελεύθερα το πόδι ή χέρι τους όπου αυτά νιώθουν να τους οδηγεί το εκάστοτε κομμάτι να τους οδηγεί. Μπορεί να χρειαστούν κάποιες προσπάθειες μέχρι να αισθανθούν όλοι οι μαθητές τον ρυθμό της μουσικής. Κάποιοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο από τους άλλους.

·         Ζητάμε από τους μαθητές να περιγράψουν τα χτυπήματά τους. Αν και πως νιώθουν να ομαδοποιούνται, ποιες λέξεις θα τους ταίριαζαν, έτσι ώστε να οδηγήσουμε τους μαθητές προς την σωστή απάντηση.

·         Διαλέγουμε κάποιο από τα τραγούδια που άκουσαν και μαθαίνουν να το εκτελούν σωστά ρυθμικά και μελωδικά. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και κρουστά όργανα για να συνοδέψουν το τραγούδι τους.

Και μια μικρή άσκηση σύνθεσης

·         Χωρίζουμε την τάξη σε μικρές ομάδες των 3-4 ομάδων.

·         Η κάθε ομάδα είναι ένα διαφορετικό μέτρο, με κοινό όμως τον “παρονομαστή”. Π.χ. Α ομάδα- 3/8, Β ομάδα-5/8, Γ ομάδα -8/8 κ.τ.λ.

·         Η κάθε ομάδα διαλέγει τις λέξεις της με τις οποίες θα εκτελεί ρυθμικά το μέτρο της.

·         Οι ομάδες παρουσιάζουν αρχικά χωριστά το μέτρο τους με τις λέξεις που έχουν επιλέξει.

·         Ο δάσκαλος ως μαέστρος διαλέγει την ταχύτητα εκτέλεσης των ογδόων και κρατάει το ρυθμό όσο πιο σταθερά γίνεται, σχεδόν ρομποτικά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μετρονόμος. Εισάγει τις ομάδες σταδιακά και “παίζει” με τις δυναμικές. Η γενική δυναμική μπορεί να είναι π.χ. piano, όταν όμως εισάγεται μια καινούρια ομάδα να ξεχωρίζει με forte. Να ακολουθούν όλες οι ομάδες μία γενική ένδειξη δυναμικής. Να υπάρχουν subito piano ή forte. Το κομμάτι να τελειώσει απότομα ή με σταδιακή αποχώρηση των ομάδων. Υπάρχει μεγάλη ελευθερία στο τι μπορεί να γίνει. Το βασικό όμως είναι όλες οι ομάδες, ασχέτως μέτρου, να εκτελούν απόλυτα ρυθμικά και συντονισμένα τα όγδοά τους.

·         Ηχογράφηση της σύνθεσης.

·         Ακρόαση και συζήτηση.

Αυτή την άσκηση σύνθεσης την οφείλω στον κ. Παναγιώτη Κανελλόπουλο, από σεμινάριό του στο Μουσικό Χωριό στον Άγιο Λαυρέντιο, το 2011.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

H Ελένη Τσαουσάκη ασχολείται με τη μουσική από μικρή. Όταν ήταν 11 χρονών ξεκίνησε να μαθαίνει άρπα στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, από όπου πήρε και το Δίπλωμά της το 2004 ως μαθήτρια της Γ. Ξαγαρά. Ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ. συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές με την E.L. Jones στο Royal Northern College of Music. Σπούδασε επίσης στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Α.Π.Θ. από όπου και τελείωσε το 2008. Ως επιτυχούσα του Α.Σ.Ε.Π. διορίστηκε το 2010 στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Παράλληλα συνεχίζει την καλλιτεχνική της πορεία δίνοντας συναυλίες σόλο, μουσικής δωματίου ή συμμετέχοντας σε ορχήστρες. Στους φίλους της είναι γνωστή ως η Ελένη η Άρπα, ενώ για τους πιο μικρούς μαθητές της στο σχολείο είναι η Κυρία Μουσική.