- Η μουσική μάθηση προκύπτει αβίαστα μέσα από τη συμμετοχή του παιδιού σε ποικίλες μουσικές δραστηριότητες.
- Η αλληλεπίδρασή του με ένα περιβάλλον πλούσιο σε μουσικά ερεθίσματα δίνει ευκαιρίες για τον ενεργό πειραματισμό του με τους ήχους.
- Το υλικό διδασκαλίας θα πρέπει να αντλείται από διάφορα είδη μουσικής και να είναι πολυπολιτισμικό.
- Οι ικανότητες, τα ενδιαφέροντα, ο τρόπος σκέψης και μάθησης των παιδιών της πρώτης παιδικής ηλικίας αποτελούν αφετηρία για τον σχεδιασμό κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος με έμφαση στη μουσική.
- Το παιχνίδι αποτελεί βασικό εργαλείο για τη Μουσική Αγωγή των μικρών παιδιών. Η μοναδικότητα, η ιδιαιτερότητα κάθε παιδιού θα πρέπει να γίνεται σεβαστή, καθώς κάθε παιδί προέρχεται από ένα διαφορετικό περιβάλλον, έχει δεχτεί διαφορετικά μουσικά ερεθίσματα και βιώνει τις μουσικές εμπειρίες με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο.
Το μάθημα της Μουσικής αποτελεί πλέον αναγκαιότητα, καθώς πρωταρχικός
σκοπός της Μουσικής Αγωγής είναι η «ανάπτυξη της ικανότητας για αισθητική
απόλαυση κατά την ακρόαση, εκτέλεση και δημιουργία μουσικής ως μιας από τις
εκδηλώσεις καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργικότητας του ανθρώπου.
Mέσω αυτού του σκοπού και παράλληλα προς αυτόν, η Μουσική Αγωγή
αποβλέπει στη γενικότερη καλλιέργεια της δημιουργικότητας και της
προσωπικότητας των μαθητών, μέσα από την ενεργητική ακρόαση, τις δραστηριότητες
μουσικής δημιουργίας και εκτέλεσης».
Επιπρόσθετα, οι στόχοι της
Μουσικής Αγωγής είναι:
- · Να ασκηθούν οι μαθητές, ώστε να τραγουδούν ορθά. Να αναπτύξουν την ακουστική τους ικανότητα.
- · Να αναπτύξουν την ικανότητα να εκτιμούν και να ανταποκρίνονται σε αισθητικά στοιχεία της μουσικής.
- · Να κατανοήσουν βασικά στοιχεία και βασικές έννοιες της θεωρίας, της μορφολογίας και της ιστορίας της μουσικής.
- · Να έλθουν σε επαφή με τις παλαιότερες συνιστώσες της νεοελληνικής μουσικής παράδοσης και να εκτιμήσουν την αξία τους.
- · Να αναπτύξουν τις μουσικές ικανότητές τους.
- · Να συνειδητοποιήσουν τη σχέση της μουσικής με τις άλλες τέχνες, καθώς και με τα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στο σχολείο.
- · Να αναπτύξουν, μέσω της μουσικής, πνεύμα συνεργασίας, υπευθυνότητας, πειθαρχίας και επικοινωνίας, στοιχείων απαραίτητων για την κοινωνικοποίησή τους.
Το πλαίσιο αυτό σέβεται την προσωπικότητα και την πολιτισμική ταυτότητα
κάθε παιδιού, παροτρύνοντάς το να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να ανακαλύπτει
το περιβάλλον του. Ταυτόχρονα, ενισχύει την αλληλεπίδρασή του με τον χώρο και
ενθαρρύνει τις κοινωνικές σχέσεις του με άλλα παιδιά. Ως εκ τούτου, η Μουσική
Αγωγή αποτελεί διαδικασία βιωματικής - ενεργητικής μάθησης, μέσα από την οποία
το παιδί κατακτά σταδιακά μουσικές δεξιότητες και γνώσεις, εξοικειώνεται,
συνεργάζεται και αλληλεπιδρά με τα άλλα μέλη της ομάδας.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι επιμέρους στόχοι στον γνωσιολογικό, τον
ψυχοκινητικό και τον συναισθηματικό τομέα, όπως κατατάσσονται στους άξονες της
εκτέλεσης, της μουσικής δημιουργίας και της αξιολόγησης.
Τα παιδιά θα πρέπει:
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
- Να ακούν και να ανταποκρίνονται µε διάφορους τρόπους στη μουσική, καθώς και σε ρυθμικά πρότυπα.
- Να αναπτύσσουν τη φωνητική τους ικανότητα τραγουδώντας διάφορα απλά τραγούδια.
- Να παράγουν απλά ηχητικά πρότυπα µε τη φωνή, µε το σώμα και µε μουσικά όργανα.
- Να εκτελούν ρυθμικά και μελωδικά μοτίβα συγχρόνως µε άλλους, ανταποκρινόμενα στις κατάλληλες οδηγίες.
- Να εκτελούν ρυθμικά και μελωδικά πρότυπα από μνήμης, αλλά και από γραπτά σύμβολα.
- Να εκφράζουν συναισθήματα τραγουδώντας ένα φάσμα τραγουδιών που προέρχονται από διαφορετικές ηχητικές πηγές, δίνοντας προσοχή στην ένταση και στην ορθοφωνία.
- Να αναπτύσσουν ικανότητα ελέγχου των ήχων σε µια ποικιλία μουσικών οργάνων.
- Να τραγουδούν ένα ευρύ φάσμα τραγουδιών µε αυξανόμενο έλεγχο του τονικού ύψους, ρυθμού, ορθοφωνίας, μουσικής έκφρασης και έντασης.
- Να παίζουν, µε αυξανόμενο έλεγχο της τεχνικής, ρυθμικά όργανα και ίσως κάποια μελωδικά.
- Να κατανοούν την ανάγκη αποτελεσματικής επικοινωνίας µε τους ακροατές τους κατά τη διάρκεια της μουσικής εκτέλεσης.
ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
- · Να εξερευνούν, να επιλέγουν και να ταξινομούν ήχους από διάφορες πηγές.
- Να ερευνούν, να επιλέγουν και να συνδυάζουν ήχους που παράγονται από τη φωνή, το σώμα και τα μουσικά όργανα, για να δημιουργούν απλές συνθέσεις.
- Να αποθηκεύουν τις μουσικές τους ιδέες και να τις μεταδίδουν χρησιμοποιώντας κατάλληλα μέσα.
- Να εξερευνούν, να επιλέγουν και να ελέγχουν ήχους για τη «σύνθεση» ενός απλού μουσικού κομματιού.
- Να «συνθέτουν» και να καταγράφουν τη μουσική τους για επόμενη ανάκληση, χρησιμοποιώντας κατάλληλα σημεία, σύμβολα, συνθήματα ή άλλα μέσα.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
- Να αναγνωρίζουν και να ανταποκρίνονται στη μουσική και στη σιωπή, αλλά και σε ήχους του περιβάλλοντος, αναφορικά µε τα στοιχεία της έντασης, της ταχύτητας, του παλμού, του ηχοχρώματος και της δομής.
- Να ακούν και να συζητούν για ήχους που παράγονται µε διάφορους τρόπους.
- Να ακούν προσεκτικά μουσική, να ανταποκρίνονται και να αναγνωρίζουν μουσικά στοιχεία όπως ύψος, διάρκεια και ρυθμό.
- Να μεταχειρίζονται απλούς όρους προκειμένου να περιγράψουν τον τρόπο και τον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται τα μουσικά στοιχεία σε διάφορα είδη μουσικής που έχουν ακούσει.
- Να ανταποκρίνονται στα μουσικά στοιχεία και να ξεχωρίζουν διαφορές, συμπεριλαμβανομένης της μελωδίας.
- Να ακούν µια ποικιλία ειδών μουσικής από διάφορα στιλ και κουλτούρες του παρελθόντος και του παρόντος και να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά τους στοιχεία.
Παρακάτω αναφέρονται οι θεμελιώδεις έννοιες της διαθεματικής προσέγγισης
και αναφέρονται ενδεικτικά οι δυνατότητες της σύνδεση της Μουσικής με άλλα γνωστικά
αντικείμενα.
Ήχος: Εξερεύνηση ιδιοτήτων του ήχου,
εξερεύνηση ήχων από το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Χρόνος: Ρυθµική αγωγή (γρήγορα, αργά,
επιτάχυνση, επιβράδυνση), ρυθµικές αξίες, αντιστοίχιση ρυθµικών αξιών-παλµού.
Χώρος: Κίνηση µε τη µουσική στον χώρο,
αντίληψη του χώρου και των κατευθύνσεων στον χώρο.
Χρώμα: Απόδοση εννοιών της µουσικής µε
χρώµατα (π.χ. διαφορετικές διαβαθµίσεις ενός χρώµατος χρησιµοποιούνται για να απεικονίσουν
τις διακυµάνσεις στη δυναµική της µουσικής), αντιστοίχιση του χρώµατος στις
εικαστικές τέχνες µε το ηχόχρωµα στη µουσική.
Περιοδικότητα: Η περιοδικότητα στη µουσική (π.χ.
παλµός), η περιοδικότητα στη φύση (εναλλαγή µέρας – νύχτας, εναλλαγή εποχών).
Δομή: Εκτέλεση και σύνθεση απλών
µουσικών συνθέσεων µε αρχή, µέση και τέλος, απόδοσή τους µε µη συµβατική
σηµειογραφία.
Συμβολισμός: Αναπαράσταση της µουσικής µε
κίνηση και µε σηµειογραφία (συµβατική ή µη).
Μεταβολή, εξέλιξη: Μουσικές του χθες – µουσικές του
σήµερα, ανακύκλωση άχρηστων υλικών και αξιοποίησή τους για την κατασκευή
αυτοσχέδιων µουσικών οργάνων.
Παράδοση,
πολιτισμός: Τραγούδια,
µουσική, µουσικά όργανα από την ελληνική και τη διεθνή παράδοση. Γνωριµία µε
έθιµα – δρώµενα από τη χώρα µας και από άλλες χώρες µέσω δραστηριοτήτων
πολύτεχνης έκφρασης (λόγος, µουσική, κίνηση, δραµατοποίηση).
Επικοινωνία, συνεργασία, αλληλεπίδραση: Μουσικά παιχνίδια επικοινωνίας,
οµαδικό τραγούδι, ατοµικός και οµαδικός αυτοσχεδιασµός µε τη φωνή και µε
µουσικά όργανα, παρουσίαση εκτελέσεων σε κοινό, κίνηση µε τη
µουσική, χορός.
ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Για την επίτευξη των σκοπών και
των στόχων της Μουσικής Αγωγής εφαρμόζεται μια ποικιλία μουσικών δραστηριοτήτων,
που βρίσκονται σε στενή σχέση και αλληλεπίδραση μεταξύ τους, όπως:
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Το τραγούδι αποτελεί
μία από τις σπουδαιότερες μουσικές δεξιότητες, καθώς η φωνή είναι το πρώτο
«μουσικό όργανο» με το οποίο θα πειραματιστεί κάθε παιδί. Από τη βρεφική ακόμη
ηλικία ξεκινούν οι πρώτες φωνητικές εξερευνήσεις και σταδιακά, καθώς το παιδί αναπτύσσεται
νοητικά, ψυχοκινητικά και συναισθηματικά, το τραγούδι αναδεικνύεται σε σημαντικό
μέσο έκφρασης, επικοινωνίας, αλλά και μάθησης. Στο πλαίσιο της Μουσικής Αγωγής το
τραγούδι, εκτός από μέσο δημιουργικής έκφρασης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως
μέσο για την κατανόηση και εμπέδωση μουσικών εννοιών (όπως ένταση, τονικό ύψος,
ηχόχρωμα, κτλ.), για την εξάσκηση της ακοής και για την ανάπτυξη της μουσικής
αντίληψης.
Μέσα
από την ενασχόλησή του με το τραγούδι το παιδί μπορεί να εξερευνήσει μια ποικιλία
φωνητικών ήχων, να αναπτύξει φωνητικό έλεγχο και να έρθει σε επαφή με ένα
ποικίλο ρεπερτόριο από την πατρίδα μας, αλλά και από άλλους μουσικούς
πολιτισμούς. Συχνά το τραγούδι χρησιμοποιείται σε συνδυασμό και με άλλες
μουσικές δραστηριότητες, όπως η κίνηση, οι δημιουργικές εργασίες, το παίξιμο
οργάνων. Επιπλέον, λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη μουσική και
άλλους γνωστικούς τομείς.
Προτάσεις για την καλύτερη
διδασκαλία του τραγουδιού:
·
Τραγουδήστε
όλο το τραγούδι.
·
Συζητήστε
με τα παιδιά την υπόθεση του τραγουδιού.
·
Δείξτε
εικόνες, εξηγήστε τις άγνωστες λέξεις, απαντήστε σε τυχόν απορίες τους.
·
Τραγουδήστε
ξανά καθαρά επιμένοντας στις «δύσκολες» λέξεις, σταθείτε σε λέξεις με
«παράξενη» ντοπιολαλιά, μάθετε στα παιδιά να σέβονται τη γλώσσα μας κι επιμείνετε
στο να αρθρώνονται σωστά οι λέξεις.
·
Ζητήστε
από τα παιδιά να τραγουδήσουν μαζί σας.
·
Επιμείνετε
στις δύσκολες μουσικά φράσεις.
·
Παίξτε
μουσική σκυταλοδρομία με τα παιδιά: ένα ένα παιδί, με τη σειρά, λέει μια φράση.
Όταν τελειώσει το τραγούδι, το επαναλαμβάνουμε μαζί με τα παιδιά από την αρχή.
Έτσι, όλα τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να τραγουδήσουν μόνα τους τουλάχιστον
μία φράση (αν είναι πολλά τα παιδιά, μπορούν να γίνουν ομάδες των τριών ή των
τεσσάρων). Η συγκεκριμένη πρόταση για τραγούδι και παιχνίδι τονώνει την αυτοπεποίθηση,
βοηθά τα παιδιά να μάθουν τα λόγια, να συγκεντρώνονται, να ξέρουν ποια φράση θα
τραγουδήσουν ή πότε θα είναι η σειρά τους.
·
Τραγουδήστε
το τραγούδι με κινήσεις, με χτυπήματα στο σώμα, με συνοδεία κρουστών.
·
Τραγουδήστε
ψιθυριστά, δυνατά, αργά, γρήγορα. Σε κάθε επανάληψη παίξτε διαφορετικά
παιχνίδια, για να μην κουράζονται τα παιδιά: α. Τραγουδήστε δυνατά όλοι μαζί
την πρώτη φράση, ψιθυριστά τη δεύτερη, από μέσα σας την τρίτη και δυνατά την
τέταρτη β. Τραγουδώντας όλοι μαζί πείτε «στοπ» σε κάποιο σημείο του τραγουδιού,
μετρήστε ένα μέτρο παύσης και ζητήστε από τα παιδιά να συνεχίσουν, ώστε να
διαπιστώσετε αν κράτησαν τον σωστό τόνο. Φτιάξτε και εσείς ανάλογα παιχνίδια.
·
Τραγουδήστε
ερωτήσεις κι απαντήσεις: τι είδα στον δρόμο, τι κάνω τώρα, τι μου αρέσει, ποιο
βιβλίο αγαπώ, τι φρούτο προτιμώ κτλ. Αυτές οι μικρές φράσεις μπορούν να
τραγουδηθούν σε οποιονδήποτε τόνο ή με οποιαδήποτε μελωδία. Αν τα παιδιά
δυσκολεύονται, χρησιμοποιήστε μοτίβα από τραγούδια που ξέρουν, μέχρι να αρχίσουν
να δημιουργούν δικά τους.
·
Προκειμένου
να βοηθήσετε τα παιδιά να αναγνωρίζουν τις φράσεις στα τραγούδια που ξέρουν,
κινηθείτε στον χώρο επινοώντας μικρές «χορογραφίες» για κάθε τραγούδι.
·
Χτυπήστε,
σχηματίζοντας κύκλο, μια μπάλα στο ισχυρό μέρος του μέτρου.
·
Κάντε
μια λίστα από μικρούς «μελωδικούς συνεργάτες», δηλαδή μοτίβα παρμένα από γνωστά
τραγούδια, που θα χρησιμοποιήσετε σε διάφορα παιχνίδια (π.χ.: «ο τόνος
ανεβαίνει ή κατεβαίνει;»). Δουλέψτε με αυτές τις μελωδίες τη μουσική μνήμη των
παιδιών. Φτιάξτε παιχνίδια αυτοσχεδιασμού (π.χ.: «μιλάω στο τηλέφωνο»). «Ντύστε»
με αυτά τα μοτίβα τα αγαπημένα τους ποιήματα.
·
Καθιερώστε
ασκήσεις ρουτίνας, έτσι ώστε κάθε παιδί να είναι σε θέση να ανταποκριθεί άμεσα.
Οι προτεινόμενες δραστηριότητες έχουν ως στόχο να «δέσουν» τα παιδιά ως
ομάδα, να διορθώσουν ακουστικά προβλήματα, να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους
και να ενισχύσουν τη δημιουργική συμμετοχή τους στα μουσικά παιχνίδια.
ΑΚΡΟΑΣΗ: Η ακρόαση είναι σύμφυτη
με κάθε μορφή μουσικής δραστηριότητας. Η μουσική εμπειρία είναι αποτέλεσμα της
ακρόασης. Ωστόσο, με τον όρο «ακρόαση» εννοούμε τη συνειδητή και προσεκτική
ακρόαση μουσικής, καθώς και την ανταπόκριση των παιδιών σ’ αυτήν. Τα παιδιά
μπορεί να κινηθούν ελεύθερα στη μουσική, να αντιδράσουν σε διάφορα χαρακτηριστικά
της (ένταση, ύψος, τέμπο, κτλ.) με κίνηση, με τον λόγο ή να δημιουργήσουν γραφικές/εικονικές
αναπαραστάσεις της μουσικής. Έτσι, μέσα από εμπειρίες ακρόασης μπορεί να
ενισχυθεί η ανάπτυξη της ρυθμικής και μελωδικής μνήμης των παιδιών, καθώς και η
ικανότητά τους να συγκεντρώνονται, να διακρίνουν διάφορα χαρακτηριστικά της
μουσικής (π.χ. αργά- γρήγορα, σιγά-δυνατά κτλ.) και να αφομοιώνουν μουσικές έννοιες. Παράλληλα, η ακρόαση αποτελεί
μέσο αισθητικής καλλιέργειας και γνωριμίας με τον οικείο, αλλά και με μη
οικείους μουσικούς πολιτισμούς. Είναι σημαντικό ότι τα παιδιά σ’ αυτή την
ηλικία είναι «ανοιχτά» σε όλα τα είδη της μουσικής κι επομένως η περίοδος της
πρώτης παιδικής ηλικίας είναι η πλέον κατάλληλη για να προσεγγίσουν διάφορα είδη
μουσικής από διαφορετικές εποχές, χώρες και πολιτισμούς. Για τον λόγο αυτόν
βέβαια πρέπει να είμαστε επιλεκτικοί στη χρήση ηχητικού υλικού για ακρόαση.
Εκτός αυτού, οι εμπειρίες ακρόασης θα πρέπει να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες
δραστηριότητες ή «εντολές», ώστε να οξύνεται η προσοχή των παιδιών. Καλό είναι
τα ηχητικά και μουσικά αποσπάσματα που επιλέγουμε να ακούγονται πολλές φορές,
ώστε τα παιδιά να εξοικειώνονται μαζί τους και να τα απολαμβάνουν περισσότερο.
Είναι,
τέλος, σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα παιδιά χαίρονται να ακούν ηχογραφήσεις της
δικής τους μουσικής, καθώς μπορούν να είναι αυστηροί κριτές της μουσικής που
δημιουργούν ή εκτελούν τα ίδια. Η ηχογράφηση και η ακρόαση της μουσικής τους
μπορεί να βελτιώσει τις ικανότητές τους στην εκτέλεση και τη μουσική
δημιουργία, αλλά και να αυξήσει την ικανοποίηση και την αυτοπεποίθησή τους.
ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ: Ο συνδυασμός
εκτέλεσης μουσικής και κίνησης είναι παρατηρημένο ότι αποτελεί μια έμφυτη τάση
των μικρών παιδιών, γνώριμη και «φυσική» σε όλους τους πολιτισμούς. Μέσα από
τον συνδυασμό μουσικής και κίνησης τα παιδιά γνωρίζουν καλύτερα το σώμα τους,
αναπτύσσουν τις κινητικές δεξιότητές τους και αποκτούν αίσθηση του χώρου, συνειδητοποιώντας
τη θέση τους σ’ αυτόν.
Επιπλέον, η κίνηση του σώματος μπορεί να αποτελέσει ένα
άριστο μέσο για την αναπαράσταση μουσικών εννοιών. Το τέμπο, η ένταση, ο ρυθμός,
η φόρμα είναι έννοιες κοινές για τη μουσική και την κίνηση, και οι δυνατότητες
που προσφέρονται για συσχετισμό είναι πάρα πολλές. Το γεγονός άλλωστε ότι τα
παιδιά αυτής της ηλικίας δεν έχουν αναπτύξει ακόμη επαρκώς το λεξιλόγιο, που θα
τους επέτρεπε να περιγράφουν τις μουσικές τους εμπειρίες λεκτικά, δίνει ιδιαίτερη
βαρύτητα στην κίνηση ως μέσο ανταπόκρισης στη μουσική.
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ –
ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ: Η ανάγκη της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης του μαθητή πρέπει να
αποτελεί προτεραιότητα. Τα παιχνίδια επικοινωνίας – γνωριμίας και εξοικείωσης είναι
ένα σημαντικό κομμάτι της Μουσικής Αγωγής, ιδιαίτερα για τα παιδιά της
προσχολικής ηλικίας. Τα συγκεκριμένα παιχνίδια, που θα βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν
τα ονόματα των άλλων παιδιών, να αναγνωρίζουν τις φωνές τους, να γίνουν ζευγάρι
με έναν συμμαθητή/συμμαθήτριά τους και να κινηθούν μαζί στον χώρο, κρίνονται
απαραίτητα, ιδίως στην αρχή της σχολικής χρονιάς, μέχρι τα μέλη της ομάδας να
γνωριστούν καλύτερα και να εξοικειωθούν μεταξύ τους.
Τα παιχνίδια επικοινωνίας,
με τη μορφή της ενεργοποίησης, κρίνονται επίσης απαραίτητα στη διάρκεια όλης
της χρονιάς, με στόχο πάντα την καλύτερη επικοινωνία των παιδιών μεταξύ τους,
αλλά και με τον εκπαιδευτικό. Η εκτέλεσή τους στην αρχή κάθε μαθήματος δίνει η
δυνατότητα στα παιδιά να αισθανθούν το δέσιμο της ομάδας, να νιώσουν ασφάλεια
στον χώρο, να γνωρίσουν το ένα το άλλο, αλλά και να προετοιμάσουν το σώμα τους
για τις κινητικές ασκήσεις που θα ακολουθήσουν. Οι ασκήσεις που περιλαμβάνουν
ελεύθερη κίνηση δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να εξοικειωθούν με τον χώρο και
να αισθανθούν μεγαλύτερη ασφάλεια, αφού θα γνωρίσουν κατευθύνσεις και διαδρομές
μέσα στην τάξη, που μπορούν να κάνουν ακόμα και με κλειστά μάτια.
ΜΟΥΣΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ: Η αναγνώριση
της σημασίας του παιχνιδιού στη μάθηση αποτελεί κοινά αποδεκτή αρχή όλων των
σύγχρονων προσεγγίσεων για την προσχολική εκπαίδευση. Μέσα από το παιχνίδι η
γνώση προκύπτει αυθόρμητα και αβίαστα, τα παιδιά συμμετέχουν πρόθυμα,
συνεργάζονται, κοινωνικοποιούνται, μαθαίνουν να αποδέχονται κανόνες, ψυχαγωγούνται,
ενώ παράλληλα ανακαλύπτουν το φυσικό και το κοινωνικό τους περιβάλλον. Το μουσικό
παιχνίδι συνίσταται σε δραστηριότητες που επιτρέπουν στα παιδιά να εξερευνήσουν
τους ήχους, να δημιουργήσουν δικούς τους και να αυτοσχεδιάσουν. Κατά τη διάρκεια
των μουσικών παιχνιδιών τα μέλη της ομάδας δένονται μεταξύ τους, ενεργοποιούν όλη
τη ζωτικότητα και το ενδιαφέρον τους, αποκτούν κοινούς στόχους με τα υπόλοιπα
μέλη της ομάδας, μαθαίνουν να εκφράζονται μουσικά και να αυτοσχεδιάζουν.
Τα παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα,
είναι μουσικά παιχνίδια φτιαγμένα από τα ίδια τα παιδιά, που διατηρήθηκαν με το
πέρασμα του χρόνου, συνιστώντας κατά βάση πολύτιμη μαγιά για τη μουσική αγωγή
των μικρών παιδιών. Ταυτόχρονα αποτελούν και το βασικό υλικό πάνω στο οποίο στήριξαν
τις θεωρίες τους οι μεγάλοι μουσικοπαιδαγωγοί του περασμένου αιώνα (Οrff,
Kοdαly και Dalcroze). Τα παιχνιδοτράγουδα λειτουργούν, επίσης, πολύ θετικά ως
μέσο γνωριμίας με άλλους πολιτισμούς. Εντυπωσιακές είναι οι ομοιότητες μεταξύ
των παιχνιδοτράγουδων από διαφορετικές χώρες, γεγονός που αναδεικνύει το
μουσικό παιχνίδι σε πολύτιμο «εργαλείο» της πολυπολιτισμικής αγωγής.
Χρησιμοποιώντας τον όρο «μουσικά
παιχνίδια» εννοούμε όχι μόνο τα παραδοσιακά παι-χνιδοτράγουδα, αλλά και
οποιαδήποτε παιχνίδια χρησιμοποιούμε στην τάξη και δίνουν τη δυνατότητα στα
παιδιά να αυτοσχεδιάσουν μελωδικά, να πάρουν πρωτοβουλίες κινητικές, να
ανακαλύψουν ήχους, να μελοποιήσουν ιστορίες, να δραματοποιήσουν παραμύθια, να
προσεγγίσουν δύσκολα ρυθμικά ή μελωδικά σχήματα. Με τα κατάλληλα μουσικά
παιχνίδια τα παιδιά μπορούν να εξερευνήσουν τη φωνή τους, ήχους από το οικείο
και το φυσικό περιβάλλον, αλλά και τους διαφορετικούς ήχους των μουσικών
οργάνων που διαθέτει η τάξη.
Με παιχνίδια ακρόασης, μνήμης και συγκέντρωσης τα
παιδιά μπορούν να βοηθηθούν, ώστε να επικεντρώσουν την προσοχή τους στη μελωδική
και τη ρυθμική γραμμή των τραγουδιών. Με παιχνίδια αυτοσχεδιασμού και
δραματοποίησης μπορούν να αναπτύξουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους,
αλλά και να συνειδητοποιήσουν παράλληλα τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες του
ήχου. Με τα κινητικά παιχνίδια, τέλος, μπορούν να μάθουν να αναγνωρίζουν τις μελωδικές
φράσεις και τη φόρμα ενός κομματιού.
ΠΑΙΞΙΜΟ ΜΕΛΩΔΙΚΩΝ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΚΩΝ
ΟΡΓΑΝΩΝ: Απαραίτητη δραστηριότητα θεωρείται η ενασχόληση με τα ρυθμικά και τα
μελωδικά μουσικά όργανα της τάξης. Για τις δραστηριότητές μας μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε μουσικά όργανα που κυκλοφορούν στο εμπόριο ή αυτοσχέδια όργανα
που θα φτιάξουμε με τα παιδιά. Τα παιδιά μπορούν να παίζουν όργανα κατά τη
διάρκεια των μουσικών παιχνιδιών, με σκοπό την κατανόηση και την εμπέδωση μουσικών
εννοιών. Μπορούν ακόμη να χρησιμοποιούν τα μουσικά όργανα στα πλαίσια δημιουργικών
εργασιών (αυτοσχεδιασμός, μουσική επένδυση ποιημάτων, παροιμιών, παραμυθιών κτλ.).
Επίσης, τα μουσικά όργανα μπορούν να χρησιμοποιούνται για τη συνοδεία τραγουδιών
με απλές ενορχηστρώσεις. Ως πρώτο «μουσικό όργανο» θα προτείναμε να χρησιμοποιήσουν
τα παιδιά το σώμα τους. Τα παλαμάκια, τα χτυπήματα των χεριών στους μηρούς και άλλες
ηχηρές κινήσεις του σώματος (body percussion) πρέπει να χρησιμοποιηθούν πριν
από την εξοικείωση των παιδιών με τα μουσικά όργανα. Όταν τα παιδιά έχουν μάθει
να χτυπούν ένα ρυθμικό μοτίβο ή να κρατούν έναν σταθερό παλμό με το σώμα τους,
μπορούν πιο εύκολα να επιτύχουν το ίδιο και με τα μουσικά όργανα. Αρχικά τα
παιδιά ενδέχεται να δυσκολευτούν στον χειρισμό των οργάνων. Καθώς όμως αποκτούν
ολοένα και περισσότερη εξοικείωση μ’ αυτά, είναι σε θέση να τα χειριστούν με
τέτοιον τρόπο, ώστε να ελέγχουν τους παραγόμενους ήχους ως προς την ένταση, τον
ρυθμό και αργότερα το τονικό ύψος.
Εκτός από τα μουσικά όργανα του εμπορίου, τα
παιδιά μπορούν να κατασκευάσουν αυτοσχέδια μουσικά όργανα από αναλώσιμα υλικά
και να τα χρησιμοποιήσουν στις μουσικές δραστηριότητες εμπλουτίζοντας την
ορχήστρα τους. Η κατασκευή αυτοσχέδιων οργάνων από τα ίδια τα παιδιά μπορεί να
αυξήσει τη δεκτικότητα και να διεγείρει το ενδιαφέρον τους, επηρεάζοντας θετικά
τη διαδικασία της μουσικής μάθησης. Όταν τα παιδιά κατασκευάζουν μόνα τους και
στη συνέχεια χρησιμοποιούν τα αυτοσχέδια όργανα, συμμετέχουν με μεγαλύτερο
ενδιαφέρον στις μουσικές δραστηριότητες. Η κατασκευή των αυτοσχέδιων οργάνων
συνδέει τη μουσική με άλλους γνωστικούς τομείς, καθώς βοηθά στην ανάπτυξη
ικανοτήτων χειρωνακτικής εργασίας, στην αντίληψη και την εμπέδωση μαθηματικών
εννοιών (μεγέθη, αναλογίες, σχήματα, όγκος κτλ.), στην εξερεύνηση των ιδιοτήτων
του ήχου, αλλά και στην ανάπτυξη της συνεργασίας και της ομαδικής εργασίας.
Παράλληλα, αποτελεί έναν τρόπο ανακύκλωσης άχρηστων υλικών, γεγονός που δίνει
τη δυνατότητα σύνδεσης της Μουσικής Αγωγής με την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ: Η
δημιουργικότητα θεωρείται σήμερα ως ένα χαρακτηριστικό που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο,
το οποίο αναπτύσσεται με την κατάλληλη ενθάρρυνση και τροφοδότηση από το
περιβάλλον. Μέσα από τις δημιουργικές μουσικές δραστηριότητες τα παιδιά έχουν
την ευκαιρία να πειραματιστούν με τον ήχο και τα χαρακτηριστικά του, αναπτύσσοντας
παράλληλα τη δημιουργικότητά τους. Κατά τις δημιουργικές εργασίες τα παιδιά
μπορούν να αυτοσχεδιάσουν με τη φωνή ή με τα μουσικά όργανα, να επενδύσουν μουσικά
λέξεις, φράσεις, παροιμίες, ποιήματα και παραμύθια ή να κινηθούν ελεύθερα στον χώρο
ανταποκρινόμενα στη μουσική. Μια ιδιαίτερη μορφή δημιουργικής εργασίας, που
κατέχει σημαντική θέση στη Μουσική Αγωγή των παιδιών της προσχολικής ηλικίας,
αποτελούν οι ηχοϊστορίες.
ΗΧΟϊΣΤΟΡΙΕΣ: Τα παιδιά μπορούν με
τη βοήθεια του εκπαιδευτικού να επενδύσουν μια ει-κόνα ή έναν μύθο με διάφορους
ήχους. Οι ήχοι αυτοί μπορεί να προέρχονται από μουσικά όργανα της τάξης και από
ηχογόνα αντικείμενα (μπουκάλια, τενεκεδάκια, χαλίκια κτλ.) ή να παράγονται με
τη φωνή. Παράλληλα με τους ήχους και ανάλογα με την πλοκή της ιστορίας μπορούν
να χρησιμοποιηθούν από τα παιδιά και κινήσεις με το σώμα, αποδίδοντας και ερμηνεύοντας
μ’ αυτόν τον τρόπο ζώα ή ανθρώπινους χαρακτήρες. Ο εκπαιδευτικός, πριν από την
παρουσίαση της ιστορίας καλό είναι να προετοιμάσει τα παιδιά για το θέμα που θα
ακολουθήσει, ώστε να εξοικειωθούν μ’ αυτό μέσα από συζήτηση και να διαβάσει
σχετικά αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων. Μπορεί, για παράδειγμα, να δείξει
εικόνες που σχετίζονται με την ιστορία και να ενθαρρύνει τα παιδιά να
προτείνουν την κατάλληλη ηχητική συνοδεία για την περιγραφή αυτών των εικόνων.
Επίσης, μπορεί να κινητοποιήσει τα παιδιά, ώστε να βρουν τρόπους παραγωγής των
ζητούμενων ήχων. Αρχικά μπορεί να ενθαρρύνει τα παιδιά να προσπαθήσουν να
δημιουργήσουν τους ήχους χρησιμοποιώντας το σώμα τους ως ηχογόνο αντικείμενο.
Σε επόμενο στάδιο μπορεί να δώσει ιδέες για παραγωγή των ήχων με χρήση δι-άφορων
ηχογόνων αντικειμένων (π.χ. μολύβια, χαρτιά, μπουκάλια κτλ.). Τέλος, προτείνει
στα παιδιά να χρησιμοποιήσουν ρυθμικά ή μελωδικά όργανα, τα οποία, λόγω του
ηχοχρωματικού τους πλούτου, μπορούν να επενδύσουν μουσικά την ηχοϊστορία. Ο
εκπαιδευτικός μπορεί, επιπλέον, να μοιράσει ρόλους στα παιδιά για τη δραματοποίηση
της ιστορίας, προτρέποντάς τα να χρησιμοποιήσουν το σώμα τους και να κινηθούν
με βάση την πλοκή της ιστορίας ή και να υποδυθούν τους χαρακτήρες που
συμμετέχουν σ’ αυτήν. Οι ηχοϊστορίες αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τον εκπαιδευτικό,
καθώς η γνωστική, η ψυχοκινητική και η κοινωνική μάθηση των παιδιών
επιτυγχάνεται σήμερα με πολλούς τρόπους. Με τη βοήθεια γνήσιων παραμυθιών, που
διατηρούν μέσα τους ψυχικά στοιχεία κατάλληλα για τα παιδιά, κάθε ηχοϊστορία
γίνεται το μέσο για την ανάπτυξη ποικίλων γνωστικών ιδιοτήτων.
ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ ΤΗΣ
ΜΟΥΣΙΚΗΣ/ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΜΕ ΣΥΜΒΟΛΑ
Όπως για την εκμάθηση κάθε γραπτής γλώσσας που χρησιμεύει στην
επικοινωνία, έτσι και για τη γλώσσα της μουσικής υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις,
ώστε το παιδί να αποκτήσει τη δυνατότητα να τη χρησιμοποιεί σύμφωνα με τις ατομικές
του ικανότητες και εμπειρίες. Οι μουσικοπαιδαγωγοί Dalcroze, Orff και Kodály
έχουν τονίσει την ιδέα του «ήχου πριν από το σύμβολο», τη σημασία δηλαδή της
απόκτησης αρκετών μουσικών εμπειριών πριν από τη διδασκαλία του συμβολικού
συστήματος της μουσικής σημειογραφίας, και έχουν προτείνει τρόπους, ώστε η
εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής της μουσικής από τα παιδιά να γίνεται σταδιακά,
φυσικά και αβίαστα. Αφού λοιπόν τα παιδιά έχουν αποκτήσει αρκετές εμπειρίες με
την ενεργητική ακρόαση, την κίνηση, το τραγούδι, το παίξιμο οργάνων και τις
δημιουργικές εργασίες, μπορεί να επιδιωχθεί, με κατάλληλη προσέγγιση, η
ανάπτυξη της ικανότητάς τους για αναπαράσταση της μουσικής με σύμβολα. Στα
πλαίσια των μουσικών δραστηριοτήτων δίνονται στα παιδιά ευκαιρίες να συνδυάσουν
τους μουσικούς ήχους με σύμβολα, χρησιμοποιώντας εναλλακτικούς τρόπους συμβολισμού
πριν από τη διδασκαλία της καθιερωμένης σημειογραφίας. Οι πρώτες «παρτιτούρες»
που παρουσιάζονται στα παιδιά δεν περιλαμβάνουν τα καθιερωμένα μουσικά σύμβολα,
αλλά διάφορα σύμβολα, όπως εικόνες, σχήματα, γραμμές, γραφικές παραστάσεις κτλ.
Αργότερα επιδιώκουμε τη γνωριμία των παιδιών και με τη συμβατική σημειογραφία,
στην οποία ωστόσο δε θα πρέπει να επιμείνουμε ιδιαίτερα, καθώς μεγαλύτερη
προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση θα γίνει στις επόμενες τάξεις. Σ’ αυτό το
στάδιο ο σημαντικότερος στόχος μας ως προς τη σημειογραφία πρέπει να είναι η κωδικοποίηση
και η καταγραφή της μουσικής με ποικίλους τρόπους από τα παιδιά.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΧΩΡΟΥ
Η οργάνωση του χώρου αποτελεί θέμα μείζονος σημασίας για την
αποτελεσματική εφαρμογή των μουσικών δραστηριοτήτων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η
ύπαρξη κατάλληλα διαμορφωμένου εργαστηρίου μουσικής συμβάλλει την απρόσκοπτη
διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, ενισχύοντας τη δημιουργικότητα ειδικά των μαθητών
μικρότερων τάξεων. Το εργαστήριο θα πρέπει να είναι εξοπλισμένο με απαραίτητα
υλικά όπως:
·
μουσικά
όργανα του εμπορίου (Κρουστά ακαθόριστου τονικού ύψους (χειροτύμπανα, ξυλάκια, κασετίνα
(γούντμπλοκ), μαράκας, πιατίνια, τρίγωνα, κουδουνάκια, κτλ.), κρουστά
καθορισμένου τονικού ύψους (ξυλόφωνα, μεταλλόφωνα, καμπανάκια, κινητές
ράβδοι), μουσικό όργανο για τη συνοδεία
των τραγουδιών από τον εκπαιδευτικό (όπως πιάνο, αρμόνιο, κιθάρα, φλογέρα).
·
αυτοσχέδια
μουσικά όργανα και ηχογόνα αντικείμενα,
·
CD
player και συλλογή CD,
·
κάρτες
εικονικών/γραφικών αναπαραστάσεων,
·
ηλεκτρονικά
μέσα για την ηχογράφηση εκτελέσεων ή συνθέσεων των παιδιών,
·
αναλώσιμα
και ανακυκλώσιμα υλικά, όπως χαρτιά, υφάσματα, εφημερίδες κ.ά.,
·
υλικά
για κατασκευές αυτοσχέδιων οργάνων
·
βιβλία
με τραγούδια, παραμύθια ή ιστορίες, που θα χρησιμοποιηθούν στα μαθήματα.
Επιπλέον, θα πρέπει η διαμόρφωση του χώρου να επιτρέπει την κίνηση και
την εργασία σε ομάδες. Εκτός όμως από το φυσικό περιβάλλον και τη διαμόρφωση
του χώρου, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία και στη δημιουργία του κατάλληλου
ψυχολογικού περιβάλλοντος. Είναι σημαντικό τα παιδιά να νιώθουν ασφάλεια και να
ξέρουν ότι έχουν τον σεβασμό, την ενθάρρυνση και την υποστήριξη του παιδαγωγού
που τα καθοδηγεί στη διαδικασία της μου-σικής μάθησης.
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Η σύγχρονη τεχνολογία έχει επιφέρει στον χώρο της εκπαίδευσης αλλαγές
ακόμη και στον τρόπο της διδασκαλίας, καθώς ο υπολογιστής, κυρίως χρησιμοποιείται
από όλο και περισσότερους εκπαιδευτικούς ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης.
Με τη σωστή χρήση του δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβούμαστε ότι το μάθημα της
Μουσικής θα γίνει λιγότερο άμεσο ή περισσότερο τεχνοκρατικό. Πριν όμως ο
εκπαιδευτικός αναζητήσει κάποιο λογισμικό για το μάθημα της Μουσικής, καλό
είναι να σκεφτεί τι θα ήθελε να κάνει: να ηχογραφήσει, να επεξεργαστεί, να
τυπώσει ή απλώς να παίξει μουσική μαζί με τους μαθητές; Τα εκπαιδευτικά
προγράμματα των υπολογιστών, και ιδίως τα πιο πρόσφατα, εισάγουν τους μαθητές,
διαμέσου συναρπαστικών γραφικών, με ήχους και εικόνες, δίνοντάς τους τη
δυνατότητα να ελέγχουν πολλές παραμέτρους της διαδικασίας μάθησης. Ένας και
μόνο υπολογιστής μπορεί να γίνει πολύ αποτελεσματικό εργαλείο για την εισαγωγή,
την εξάσκηση και την επανάληψη των περισσότερων μουσικών δεξιοτήτων και εννοιών.
Γι’ αυτόν τον λόγο ο εκπαιδευτικός θεωρείται απαραίτητο να αποφασίσει εκ των
προτέρων:
- · Τι είδος λογισμικού να αγοράσει, ώστε να βοηθήσει τους μαθητές του να καλλιεργήσουν τις μουσικές δεξιότητές τους και να κατανοήσουν τις έννοιες.
- · Ποιες ρυθμίσεις πρέπει να κάνει, για να εξασφαλίσει ότι όλοι οι μαθητές ακούν τον ήχο από τον δικό τους υπολογιστή.
- · Πώς να παρακολουθήσει και να καταγράφει την πρόοδο του κάθε μαθητή μέσα από την εξέλιξη των μαθημάτων.
- · Πώς να παροτρύνει τους μαθητές οι οποίοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τους υπολογιστές.
- · Πολλά καινούρια μουσικά προγράμματα έχουν ενσωματωμένα παιχνίδια που προκαλούν τα παιδιά να βρουν διαφορές όσον αφορά το τονικό ύψος, τον ρυθμό, το ηχόχρωμα, το τέμπο κτλ.
Έναν διαφορετικό τρόπο χρήσης του υπολογιστή στην τάξη μας παρέχει η
αξιοποίηση ενός προγράμματος ηχογράφησης που μπορεί να ενθαρρύνει τα παιδιά
στον δημιουργικό αυτοσχεδιασμό. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για
ατομικές ή ομαδικές δραστηριότητες επιτρέποντας στους μαθητές να πειραματιστούν
με τις φωνές τους και τα μουσικά όργανα, να κάνουν λάθη και να
ξαναπροσπαθήσουν, χωρίς να κρίνονται από τους συμμαθητές τους ή τον εκπαιδευτικό.
ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Ο πολιτισμός στην εκπαίδευση επιχειρεί μια ανθρωπολογική επισκόπηση του
ίδιου του θεσμού, αλλά και του ρόλου του εκπαιδευτικού μέσα στη σύγχρονη
μεταβαλλόμενη κοινωνία. Ένα από τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη συνέχεια της
ελληνικής παράδοσης στο πέρασμα των αιώνων είναι αναμφισβήτητα η μουσική:
τραγουδάμε στο μωρό για να το κοιμίσουμε, το ταχταρίζουμε στα πόδια μας για να
το «παίξουμε», του κρατάμε το χεράκι λέγοντάς του πρωτοβαδίσματα για να το
βοηθήσουμε να περπατήσει. Μαθαίνουμε στο παιδί τον κόσμο με τραγούδια για την
οικογένεια, τα ζώα, τα ήθη και τα έθιμα κάθε περιοχής, του τραγουδάμε για να
μάθει να μετρά, για να αναγνωρίζει τα γράμματα και τους αριθμούς. Επίσης, το
διαπαιδαγωγούμε με τραγουδάκια που διώχνουν τους φόβους του, αλλά και το συμβουλεύουν,
με χελιδονίσματα για να καλωσορίσει την άνοιξη, με τραγούδια για νεράιδες και
δράκους για να τροφοδοτήσουμε τη φαντασία του, με γλωσσοδέτες και με αινίγματα
για να εξασκήσει τη γλώσσα και τη μνήμη του, με κάλαντα για να γιορτάσει, με
παιχνιδοτράγουδα, για να παίξει και να χαρεί. Από τον πλούτο της λαϊκής μας
παράδοσης διαλέγουμε το κυρίως υλικό των τραγουδιών μας. Οι μεγάλοι
μουσικοπαιδαγωγοί Kodály και Orff τόνισαν τη σημασία της μουσικής γλώσσας κάθε
λαού στη διαδικασία της μουσικής μάθησης και εκπαίδευσης. Τα απλά τραγουδάκια
με τον κατάλληλο παιδαγωγικά στίχο βοηθούν στην εύκολη απομνημόνευση μελωδικών
μοτίβων και καλλιεργούν την ακοή. Η στροφική δομή που τα διέπει, με τις
επαναλήψεις τους, λειτουργεί δυναμικά στη διαδικασία της μάθησης (οι μουσικές
φράσεις, για παράδειγμα γίνονται εύκολα διακριτές και τα τσακίσματα
διαφοροποιούν τα tempi).Ο στίχος βοηθά στην κατανόηση του συναισθήματος– και τα
παιδιά μπορούν να ξεχωρίσουν το ύφος της μουσικής. Οι γλωσσοδέτες και τα
λαχνίσματα διευκολύνουν την κατανόηση και τη σωστή απόδοση του ρυθμού σε
πολύπλοκα ρυθμικά μοτίβα. Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες προσφέρονται για κινητικές
προσεγγίσεις, που μελλοντικά θα οδηγήσουν σε χορευτικά βήματα. Μεταφέρουν με
τον στίχο τους ή με τον τρόπο εκτέλεσής τους ιστορίες και έθιμα που έχουν καταξιωθεί
μέσα στον χρόνο και που εντάσσουν τα παιδιά στην κοινωνία και τα εξοικειώνουν
με την πολιτιστική μας κληρονομιά. Το υλικό αυτών των τραγουδιών προσφέρεται
κατεξοχήν για διαθεματικές προσεγγίσεις.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου